Eksik veri, hemen her tez çalışmasının görünmeyen kırılgan noktasıdır. Saha gerçekleri, gönüllü katılım, uzun ölçekler, hassas sorular ve çevrimiçi anket yorgunluğu gibi nedenlerle gözlem ve madde bazında boşluklar oluşur. Bu boşluklar, araştırmanın gücünü düşürür, tahminleri yanlılaştırır, güven aralıklarını yapay biçimde daraltır ya da genişletir ve sonuçların güvenilirliğini gölgeler. Danışanların “Tez yaptırma” sürecinde en sık sorduğu sorulardan biri şudur: Eksik veriyle nasıl başa çıkacağım—“Listwise Deletion” mı, yoksa “Multiple Imputation (MI)” mı?
1) Eksik Veri Sorununu Doğru Adlandırmak: MCAR, MAR, MNAR
Eksik verinin mekanizması yöntemi belirler:
-
MCAR (Tamamen Rastgele Eksik): Eksiklik, ne gözlenen ne de gözlenmeyen herhangi bir değişkenle ilişkili değildir.
-
MAR (Koşullu Rastgele Eksik): Eksiklik, gözlenen bazı değişkenlerle ilişkilidir (yaş, cinsiyet, başarı düzeyi gibi).
-
MNAR (Rastgele Olmayan Eksik): Eksiklik, eksik değerin kendisiyle ilişkilidir (ör. çok yüksek gelir beyan etmeme eğilimi).
Örnek Olay: Memnuniyet ölçeğinde eksiklikler, daha düşük akademik başarıya sahip katılımcılarda yoğunlaşıyorsa bu MAR işaretidir. Bu durumda sırf listwise ile atmak sistematik yanlılık yaratabilir.
2) Listwise Deletion Nedir ve Ne Zaman Mantıklıdır?
Listwise, eksik herhangi bir değişkeni olan gözlemleri tamamen dışarıda bırakır.
Artıları: Basit, kolay uygulanır, analiz akışı “temiz” görünür.
Eksileri: Örneklem küçülür, güç düşer, MCAR değilse yanlılık artar.
Ne Zaman?
-
Eksiklik çok düşük (%5’in altı gibi) ve MCAR ise,
-
Örneklem zaten yüksek ve güç kaybı ihmal edilebilir ise,
-
Hız ve sadelik gerekli ise (pilot, ön keşif).
Örnek Olay: 1.500 gözlemli bir anket çalışmasında, tek bir maddede %2 eksik ve eksiklik tüm gruplara eşit dağılmış. Listwise ile kayıp minimal ve yanlılık riski düşüktür.
3) Multiple Imputation (MI) Nedir ve Neden Tercih Edilir?
MI, eksik değerleri birden fazla kez olası değerlerle doldurarak m adet “tam” veri seti oluşturur; her veri setinde analiz yürütülür ve sonuçlar Rubin kuralları ile birleştirilir.
Artıları: MAR altında yanlılığı azaltır, örneklem gücünü korur, belirsizliği tahminlere gerçekçi biçimde yansıtır.
Eksileri: Uygulaması ve raporlaması daha zahmetli; atama modelinin iyi kurulması gerekir.
Örnek Olay: N=380’lik bir eğitim araştırmasında sosyoekonomik değişkenlerde %12 eksik; eksiklik yaş ve okul türüne bağlı (MAR). MI, listwise’a göre daha güvenilir ve etkin sonuç sağlar.
4) Mekanizma–Yöntem Eşleştirmesi: Hızlı Karar Şeması
-
MCAR + düşük eksiklik + büyük N → Listwise kabul edilebilir.
-
MAR + orta/yüksek eksiklik → MI önerilir.
-
MNAR → MI tek başına yeterli olmayabilir; duyarlılık analizleri, modele eksiklik mekanizmasını yansıtma gibi ileri yaklaşımlar gerekebilir.
Uygulama İpucu: Eksiklik nedenlerini kuramsal olarak açıklayın (ör. mahrem sorular, test yorgunluğu). Bu açıklama, seçtiğiniz yöntemle gerekçeli bağ kurmanızı sağlar.
5) MI İçin Atama (İmputation) Modelini Kurmak
Kural: Analizde kullanacağınız tüm önemli değişkenler atama modelinde de yer almalı; ayrıca eksiklikle ilişkili olabilecek yardımcı değişkenleri ekleyin.
-
Sürekli değişkenlerde esnek ilişkiler (polinomik terimler) düşünün.
-
Kategorik değişkenlerde yeterli hücre sıklıklarını kontrol edin.
-
Aykırı değerleri önce tanımlayın; atama modeli aşırı uçlara duyarlı olabilir.
Örnek Olay: Başarı, motivasyon, sosyoekonomik düzey ve cinsiyetiniz var. Eksiklik motivasyon ve sosyoekonomiyle ilişkili. Bu iki değişken mutlaka atama modeline dahil edilmeli.
6) Atama Sayısı (m) ve Uygunluk Kontrolleri
-
m değeri eksiklik oranı arttıkça yükseltilir (örneğin %10 eksik için m≥20 pratik bir taban).
-
Atama sonrası diagnostics:
-
Dağılım kıyasları (orijinal vs. atanmış değerlerin yoğunluk grafikleri),
-
Zincir izleme ve yakınsama işaretleri (uyguladığınız MI tekniğine göre),
-
Atanan değerlere aşırı güven belirtisi (yapay düşük varyans) olup olmadığı.
-
Anında Uygulama: m sayısını küçük tutup “pratik” olma baskısıyla belirsizliği eksiltmeyin; jüriler, MI’da belirsizliğinrapora yansıtılmasını bekler.
7) MI Sonrası Analiz ve Birleştirme: Mantığı Anlamak
MI, tek bir “doldurulmuş” veri setini değil, birden fazlasını üretir; bu sayede atama belirsizliği sonuçlara yansır.
-
Her tam veri setinde aynı analizi (regresyon, ANOVA, SEM vb.) çalıştırın.
-
Tahminleri Rubin kuralları ile birleştirin; bu, standart hatalara atama belirsizliği ekler.
-
“Sadece tek setle” raporlayan tezlerin inandırıcılığı düşer.
8) Listwise Kullanırken Güç ve Yanlılık Kontrolü
Listwise ile örneklem ciddi ölçüde düşüyorsa, güç analizinizi yeniden düşünün:
-
Planladığınız etki büyüklüğünü yakalamak için kalan N yeterli mi?
-
Dengesiz gruplarda (ör. kadın=90, erkek=35) test gücü nasıl etkileniyor?
-
Kaybedilen gözlemler sistematik mi (düşük sosyoekonomide eksiklik fazlaysa göstergeler çarpılmış olabilir)?
9) Hangi Yazılım, Hangi Akış?
-
MI: R (mice, miceadds), Stata (mi), SPSS (Multiple Imputation), Python (statsmodels/autoimpute), Mplus/Amos (analiz aşaması için).
-
Listwise: Tüm yazılımlarda varsayılan seçeneklere çok yakındır; asıl mesele kararın gerekçesi ve etkilerininraporlanmasıdır.
Uygulama İpucu: Yazılım ne olursa olsun, karar akışınızı (mekanizma varsayımı → yöntem → tanılama → raporlama) net bir diyagramla metinde anlatın.
10) MI’de Değişken Türlerine Dikkat
-
Sürekli: Öngörüsel modellerle tutarlı dağılıma yaklaşın; aşırı uçları kontrol edin.
-
Kategorik: Birden çok kategorili değişkenlerde uygun atama prosedürünü seçin; nadir kategoriler için hücre sorunları yaşanabilir.
-
Sıralı: Sıralı lojistik yaklaşımlar ya da uygun dönüşümlerle atama düşünün.
Örnek Olay: Beşli Likert toplam puanınızı “sürekli” gibi ele alıyorsanız, MI modelinde de bu yaklaşımı yansıtacak şekilde kurgu yapın ve savunmasını yazın.
11) MNAR Durumlarında Ne Yapmalı?
MI ve listwise, MNAR altında yanlılığı tek başına düzeltemeyebilir.
-
Duyarlılık analizleri: Eksiklik mekanizmasının olası senaryolarını simüle edip sonuçların ne kadar değiştiğini raporlayın.
-
Seçim modelleri / desen karışım modelleri gibi ileri düzey çerçeveleri literatür dayanaklarıyla tartışın.
Örnek Olay: Gelir sorusunu yüksek gelirliler yanıtlamıyorsa, standart MI yerine duyarlılık analizleriyle bulguların istikrarını göstermeyi düşünün.
12) Etik ve Raporlama: Şeffaflık İlkesi
Tez jürisi şunları görmek ister:
-
Eksik veri oranları (değişken bazında),
-
Mekanizma varsayımınız ve dayanağı,
-
Tercih edilen yöntemin (MI/listwise) gerekçesi,
-
MI tanılamaları, atama sayısı, model kapsamı,
-
Analiz sonrası birleştirme ve nasıl yapıldığı,
-
Alternatif yöntemlerin kısa karşılaştırması.
13) Alan Senaryoları: Disipline Göre İnce Ayar
-
Eğitim/psikoloji: Likert ölçekli veriler yaygındır; MAR sık görülür → MI sıklıkla daha doğru tercih.
-
Sağlık bilimleri: Kaybolan takip (attrition) ve duyarlı bilgiler (MNAR riski) → MI + duyarlılık analizi.
-
İşletme/sosyal bilimler: Çoklu göstergeli yapılar, karma modeller → MI’nin avantajı artar; ölçüm modelleriyle uyumlu atama kritik.
14) Listwise’ın Tez Yazımında Doğru Savunulması
Eğer listwise kullandıysanız:
-
Eksiklik oranının düşük olduğunu somutlayın,
-
MCAR testi ve/veya mantıksal gerekçenizi belirtin,
-
Kalan örneklemle güç hedefinizin korunduğunu gösterin,
-
Alternatif bir MI denemesinin sonuçları değiştirmediğine dair ek analiz (ek dosya) sunmayı düşünün.
15) MI’nin Tez Yazımında Doğru Savunulması
MI kullandıysanız:
-
Atama modelinin kapsamını ve mantığını yazın,
-
m sayısı, yakınsama ve dağılım kontrollerini gösterin,
-
Birleştirme mantığını ve belirsizlik aktarımını açıklayın,
-
Kritik bulgular için duyarlılık (robustness) kontrolleri raporlayın.
16) Güç ve Örneklem Büyüklüğü Perspektifi
Listwise, N’yi düşürerek gücü zayıflatabilir; MI, N’yi etkili biçimde korur.
Örnek Olay: Planlanan d=0.40 etkiyi görebilmek için N=200 gerekliyken listwise sonrası N=154’e düşüyorsa, MI lehine argüman çok güçlenir.
17) Model Karmaşıklığı ve MI Uyumu
Çok değişkenli modeller (ör. çoklu regresyon, arabuluculuk, düzenleyicilik, yapısal eşitlik) MI’dan daha fazla faydagörür; çünkü listwise bu modellerde N’yi dramatik biçimde azaltır ve parametre belirsizliğini şişirir.
18) Arabuluculuk–Düzenleyicilikte Eksik Veri
Dolaylı etkiler asimetriktir; MI sonrası bootstrap ile güven aralıklarını raporlamak, hem atama belirsizliğini hem dağılım asimetrisini hesaba katarak daha ikna edici sonuçlar üretir.
19) Ölçüm Modelleri, Geçerlik–Güvenirlik ve MI
Ölçüm hatası ve eksik veri bir araya geldiğinde, yapısal sonuçların yorumu daha hassastır. MI öncesi ve sonrası CFA yükleri, uyum indeksleri ve güvenirlik (alfa/omega) karşılaştırması, atamanın ölçüm yapınızı bozmadığını göstermek açısından değerlidir.
20) Önyargı–Varyans Dengesi: Stratejik Bakış
Listwise düşük eksiklikte basit ve hızlıdır ama bilgi kaybı getirir. MI daha karmaşık ama önyargıyı azaltıp varyansı gerçekçi kılar. Tezinizin temel iddiası parametre doğruluğu ve genellenebilirlik üzerineyse, MI’nın zahmetine değer.
21) Duyarlılık Analizleri: Jüriyi İkna Eden Son Dokunuş
-
Senaryo 1: Listwise ana analiz, MI ek analiz (sonuçlar benzer).
-
Senaryo 2: MI ana analiz, listwise ek analiz (MI’nın kazandırdığı N ve kararlılığı gösterin).
-
Senaryo 3: MNAR şüphesi: Varsayımları değiştirerek sonuçların yön ve büyüklük olarak ne kadar değiştiğini özetleyin.
22) Etki Büyüklüğü ve Güven Aralıklarını Merkeze Almak
Eksik veri teknik seçimi kadar, bulguların etki büyüklüğü ve güven aralığı ile sunulması da önemlidir. MI, güven aralıklarının daha dürüst olmasına yardım eder; tezde yalnız p-değerlerine yaslanmayın.
23) Uygulama Adımları: MI İçin Pratik Akış
-
Eksiklik oranlarını ve desenlerini görselleştirin.
-
Mekanizma varsayımınızı (MCAR/MAR/MNAR) yazın.
-
Atama modelini kurun (tüm ilgili değişkenler + yardımcılar).
-
m belirleyin; atamaları üretin.
-
Diagnostikleri inceleyin; uygunsuz atamaları düzeltin.
-
Her “tam” veri setinde aynı analizi yürütün.
-
Sonuçları birleştirip tezde raporlayın; eklerde tanılama kanıtlarını sunun.
24) Uygulama Adımları: Listwise İçin Pratik Akış
-
Eksiklik oranını ve MCAR kanıtlarını paylaşın.
-
Örneklem kaybının güç hesabına etkisini yazın.
-
Sonuçların duyarlılığını MI ile kısa bir karşılaştırmayla destekleyin (mümkünse ek dosyada).
-
Sınırları dürüstçe belirtin.
25) İletişim: Danışman ve Jüriyi Nasıl Rahatlatırsınız?
-
Yöntem seçiminin kuramsal ve ampirik gerekçesini net verin.
-
Alternatif yaklaşımı kısaca uygulayıp farklı çıkmadığını (veya neden farklı çıktığını) anlatın.
-
Kararınızın tez iddialarına nasıl hizmet ettiğini bir paragrafta özetleyin.
26) Sık Hatalar ve Düzeltmeler
-
Hata: Yüksek eksiklikte listwise’la devam etmek.
Düzeltme: MAR varsayımı altında MI; güç kazanımı ve yanlılık kontrolü. -
Hata: MI atama modelinde analize girecek kritik değişkenleri dışarıda bırakmak.
Düzeltme: Analiz evreniyle aynı kapsamda atama modeli. -
Hata: MI sonrası tek bir seti raporlamak.
Düzeltme: Birleştirme kurallarıyla tüm setleri hesaba katmak. -
Hata: MNAR şüphesini hiç tartışmamak.
Düzeltme: Duyarlılık analizleriyle şeffaflık.
27) Kısa Karar Rehberi: “MI mı, Listwise mı?”
-
Eksiklik düşük ve MCAR: Listwise makul.
-
Eksiklik orta/yüksek ve MAR: MI önerilir.
-
MNAR şüphesi: MI + duyarlılık veya ileri modellere yönelin.
-
Karmaşık modeller, küçük/orta N: MI genellikle daha iyi.
Sonuç
Eksik veri, tezlerin kaderini belirleyebilecek kadar güçlü bir sorundur; fakat doğru çerçeve ve disiplinli bir uygulama ile yönetilebilir. Listwise, düşük eksiklik ve MCAR altında hızlı ve savunulabilir bir çözümdür. Ne var ki gerçek dünya verilerinde MAR daha sık görülür; bu durumda Multiple Imputation, örneklem gücünü koruyarak, yanlılığı azaltır ve belirsizliği sonuçlara dürüstçe yansıtır.
Seçiminiz ne olursa olsun, tez metninde şu üç ilkeyi koruyun:
-
Şeffaflık: Eksiklik oranları, mekanizma varsayımı ve seçilen yöntemi açıkça yazın.
-
Uygunluk: Atama modeli–analiz modeli uyumunu, güç ve genellenebilirlik etkilerini gerekçelendirin.
-
Duyarlılık: Alternatif yaklaşımı (MI ↔ listwise) kısa karşılaştırmalarla test edip sonuçların istikrarını gösterin.
Bu yaklaşım, sadece teknik olarak doğru tercihler yapmanızı değil, aynı zamanda tezinizi eleştirel bakışlara karşı savunabilir kılar. Eksik veriyi “kusur” olmaktan çıkarıp, bilinçli bir yöntem kararı ile bilimsel hikâyenizin parçası hâline getirdiğinizde, bulgularınız daha ikna edici, sonuçlarınız daha kalıcı olacaktır.
Günümüzün hızla değişen dünyasında, zamandan tasarruf etmek ve etkili iletişim kurmak esastır. İşte tam da bu noktada bizim tez yazma hizmetimiz devreye giriyor. Akademik ya da profesyonel yazılarınızı, özgünlükten ödün vermeden ve en yüksek standartlarda tamamlamanız için ihtiyacınız olan desteği sağlıyoruz. Blogumuz, yazma süreciniz boyunca ihtiyaç duyabileceğiniz ipuçları, stratejiler ve rehberlik ile sizleri donatmayı amaçlıyor.
Tez yazma hizmetimiz, sadece belgelerinizi zamanında teslim etmekle kalmaz, aynı zamanda içeriğin kalitesini de üst düzeye taşır. Araştırma, düzenleme, dilbilgisi ve biçimlendirme gibi yazım sürecinin her aşamasında uzman desteği sunuyoruz. İster lisans, ister yüksek lisans ya da doktora tezinizi yazıyor olun, her disiplinden ve her düzeyden öğrenciye hizmet vermekten gurur duyuyoruz. Kaliteli içerik üretmenin yanı sıra, yazınızın alanınızda ses getirecek bir etki yaratmasını sağlamak için çalışıyoruz.
Web sitemizdeki kullanışlı arayüz sayesinde, tez yazma hizmetimizi kullanmanın kolaylığını siz de keşfedin. İhtiyacınız olan hizmeti seçin, çalışmanızın detaylarını paylaşın ve gerisini bize bırakın. Profesyonel yazarlarımız, sizin için özgün, etkili ve ikna edici bir tez hazırlayacak. Sürecin her adımında sizinle iletişim halinde olacağız ve mükemmel bir sonuç için geri bildirimlerinizi dikkate alacağız. Hadi, şimdi yazma yolculuğunuzda bir sonraki adımı atın ve bizimle iletişime geçin!
Ödev Nasıl Yapılır? – Ödev Yaptırma – Ödev Yaptırma Ücretleri – Güvenilir Tez Yazdırma – Tez Yazdırma Fiyatları – Yüksek Lisans Tez Yazdırma – En İyi Tez Yazdırma Siteleri – Tez Yazdırma Siteleri – Tez Yaptırma – Ödev Yaptırma Fiyatları – Ücretli Ödev Yaptırma – Fransızca Ödev Yaptırma – Java Ödev Yaptırma – İngilizce Ödev Yaptırma – Ödev Yaptırma İngilizce – Ödev Yaptırma Programı – Grafik Tasarım Ödev Yaptırma – Sketchup Ödev Yaptırma – Tez Yaptırma Ücretleri – Sunum Hazırlığı Yaptırma – Sunum Yaptırma Merkezi – Sunum Yaptırma – Dergi Makalesi Yaptırma – Parayla Ödev Yaptırma – Mühendislik Ödev Yaptırma – Rapor Yaptırma – Rapor Ödevi Yaptırma – Rapor Yaptırma Merkezi – Proje Yaptırma – Ücretli Proje Yaptırma – Proje Yaptırma Sitesi – Armut Ödev Yaptırma – Ödev Tez Proje Merkezi – Üniversite Ödev Yaptırma – SPSS Analizi Yapan Yerler – Spss Ödev Yaptırma – Spss Analiz Ücretleri – Spss Analizi Yapan Siteler – Spss Analizi Nasıl Yapılır – Proje Ödevi Yaptırma – Tercüme Yaptırma – Formasyon – Formasyon Alma – Formasyon Yaptırma – Blog – Blog Yaptırma – Blog Yazdırma – Blog Yaptırma Sitesi – Blog Yaptırma Merkezi – Literatür Taraması Yaptırma – Veri Analizi – Veri Analizi Nedir – Veri Analizi Nasıl Yapılır – Mimarlık Ödev Yaptırma – Tarih Ödev Yaptırma – Ekonomi Ödev Yaptırma – Veri Analizi Yaptırma – Tez Yazdırma – Spss Analizi Yaptırma – Tezsiz Proje Yaptırma – Makale Ödevi Yaptırma – Essay Yaptırma – Essay Sepeti İletişim – Essay Yazdırma – Essay Yaptırma Sitesi – Essay Yazdırmak İstiyorum – İngilizce Essay Yazdırma – Essay Yaptırmak İstiyorum – Online Sınav Yardımı Alma – Online Sınav Yaptırma – Excel Ödev Yaptırma – Staj Defteri – Staj Defteri Yazdırma – Staj Defteri Yaptırma – Vaka Ödevi Yaptırma – Ücretli Makale Ödevi Yaptırma – Akademik Danışmanlık – Tercüme Danışmanlık – Yazılım Danışmanlık – Staj Danışmanlığı – İntihal Raporu Yaptırma – İntihal Oranı – Turnitin Raporu – Turnitin Raporu Alma – İntihal Oranı Düşürme – Turnitin Oranı Düşürme – Web Sitene Makale Yazdır – Web Sitesine Makale Yazdırma – Tez Danışmanlığı – Dergi Makalesi Yazdırma
